Giải quyết vướng mắc về vật liệu, mặt bằng thi công cao tốc Bắc - Nam

TMO - Tiến độ của các dự án giao thông, đặc biệt là công trình trọng điểm quốc gia cao tốc Bắc-Nam đang được thúc đẩy từng ngày. Tuy nhiên, tình trạng thiếu vật liệu xây dựng, vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng tại một số địa phương lại đang là rào cản lớn gây nguy cơ chậm tiến độ.

Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải về tình hình triển khai dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 (giai đoạn 2), tính đến cuối tháng 9/2023, giá trị hoàn thành dự án đạt hơn 9.300 tỷ đồng, đạt gần 10% giá trị các hợp đồng, cơ bản bám sát kế hoạch đề ra. Về công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), tính đến ngày 10/9, diện tích mặt bằng đã được bàn giao đạt hơn 657 km, đạt khoảng 91%. Tuy nhiên, mặt bằng có thể thi công mới đạt hơn 600 km, đạt 84%.

Phục vụ GPMB thi công dự án, có 41.290 hộ dân có đất phải thu hồi. Trong đó, hơn 5.800 hộ phải bố trí tái định cư tại 150 khu tái định cư (147 khu xây mới, 3 khu đã có sẵn). Hiện nay, các địa phương đã hoàn thành 56 khu tái định cư, đang triển khai thi công 91 khu, dự kiến đến hết năm 2023 sẽ hoàn thành.

Báo cáo của Cục Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ GTVT) cho biết, có 8/12 dự án thành phần cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 2 đang chậm tiến độ so với kế hoạch. Cụ thể, đoạn Bãi Vọt - Hàm Nghi chậm 3,34%, Hàm Nghi - Vũng Áng chậm 5,83%, Quảng Ngãi - Hoài Nhơn chậm 1,28%, Hoài Nhơn - Quy Nhơn chậm 3,72%, Quy Nhơn - Chí Thạnh chậm 0,16%, Chí Thạnh - Vân Phong chậm 13,59%, Cần Thơ - Hậu Giang chậm 9,33% và Hậu Giang - Cà Mau chậm 8,96%. 

Tiến độ thi công dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông sẽ bị ảnh hưởng khi thiếu nguồn vật liệu và những vướng mắc liên quan đến mặt bằng. Ảnh: VH. 

Liên quan đến nguồn vật liệu thi công, Bộ GTVT cho biết, đối với 10 dự án thành phần từ Hà Tĩnh đến Khánh Hoà, tổng nhu cầu vật liệu đá cần gần 18 triệu m3 lấy từ 90 mỏ đang khai thác (tổng trữ lượng gần 168 triệu m3), tổng công suất khai thác gần 10,5 triệu m3/năm. Khả năng cung ứng của các mỏ đang khai thác đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng, trữ lượng. Tuy nhiên, một số mỏ vẫn nâng công suất khai thác để đáp ứng tiến độ thi công khi các dự án thành phần triển khai đồng loạt tại một thời điểm.

Về vật liệu cát, tổng nhu cầu cho các dự án khoảng gần 10 triệu m3. Trong đó, khoảng 4,74 triệu m3 được sử dụng từ 77 mỏ đang khai thác với trữ lượng hơn 10 triệu m3. Hồ sơ mỏ vật liệu của dự án đã xác định cần khai thác 4,72 triệu m3 được sử dụng từ 14 mỏ chưa khai thác có tổng trữ lượng gần 12 triệu m3. Với vật liệu đất, theo tính toán, nhu cầu của 10 dự án thành phần là gần 50 triệu m3. Trong đó, khoảng 2,7 triệu m3 được sử dụng từ 21 mỏ đang khai thác, tổng trữ lượng hơn 10 triệu m3. Hồ sơ mỏ vật liệu đã xác định cần khai thác gần 47 triệu m3 từ 74 mỏ chưa khai thác có tổng trữ lượng hơn 64 triệu m3.

Hiện nay, các chủ đầu tư, nhà thầu đang phối hợp với chủ mỏ, các đơn vị liên quan thực hiện thủ tục nâng công suất, gia hạn giấy phép các mỏ đang khai thác. nhằm bảo đảm nguồn cung cho dự án. Đối với mỏ mới, giao nhà thầu khai thác theo cơ chế đặc thù, các nhà thầu đã trình 13/14 hồ sơ đăng ký khối lượng khai thác cát, tổng trữ lượng hơn 4,3 triệu m3, 56/72 hồ sơ đăng ký khối lượng khai thác đất, tổng trữ lượng hơn 49 triệu m3. UBND các tỉnh đã xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác 10/13 mỏ cát, 38/56 mỏ đất. Đến nay, nhà thầu đã khai thác được 4 mỏ cát, 14 mỏ đất. Đối với các mỏ đã hoàn thành bản đăng ký khối lượng, các nhà thầu đang thực hiện thủ tục chuyển nhượng quyền sử dụng đất, thuê đất để khai thác.

Riêng 2 dự án thành phần cao tốc tại khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long là Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau có tổng nhu cầu vật liệu đá cần 1,35 triệu m3; đất đắp khoảng 1,5 triệu m3 lấy từ các mỏ đang khai thác trong khu vực với khả năng cung ứng đáp ứng được yêu cầu về chất lượng, trữ lượng, đảm bảo tiến độ yêu cầu. Riêng về nguồn vật liệu cát, dự án này cần tới 9,1 triệu m3 cát đắp nền trong năm 2023, tuy nhiên hiện đang gặp khó khăn về nguồn cung.

Đánh giá toàn bộ tuyến tại khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long đi qua khu vực nền đất yếu, phải xử lý nền đường và gia tải chờ lún, Bộ Giao thông vận tải cho rằng nếu các địa phương không đẩy nhanh các thủ tục khai thác, cung cấp vật liệu cho dự án, bảo đảm cho các nhà thầu hoàn thành thi công đắp nền đường trước tháng 6/2024, tiến độ dự án rất khó đảm bảo do phải chờ lún với thời gian từ 12-16 tháng. 

Theo lãnh đạo Cục Quản lý đầu tư xây dựng, khó khăn, vướng mắc về giải phóng mặt bằng ảnh hưởng tới quá trình thi công là các địa phương chưa chuyển đổi rừng với các diện tích tăng thêm, hoặc sai khác vị trí so với Nghị quyết số 273/NQ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; triển khai xây dựng các khu tái định cư chậm so với tiến độ đề ra; chưa di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật phức tạp (nhất là hệ thống điện cao thế).

Về nguồn vật liệu, các nhà thầu không thỏa thuận được với một số chủ sở hữu đất khu vực mỏ về chi phí chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất để sản xuất, kinh doanh theo quy định tại Điều 73 Luật Đất đai,... Thậm chí, một số dự án thành phần thừa khối lượng đất đào nền đường, phải vận chuyển đổ đi, trong khi một số dự án khác không đủ vật liệu đất đắp khi điều phối từ nền đào, nên phải khai thác đất tại các mỏ về để đắp. Theo báo cáo của các chủ đầu tư, việc triển khai thủ tục để điều phối nguồn vật liệu giữa các dự án thành phần tại địa phương gặp khó khăn do chưa rõ áp dụng cho từng dự án thành phần hay cho toàn dự án.

Bộ Giao thông vận tải cũng yêu cầu các ban quản lý dự án, nhà thầu phối hợp các địa phương sớm hoàn thiện thủ tục xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác mỏ cát, mỏ đất trong nửa đầu tháng 10. 

Trước những khó khăn nêu trên, Bộ GTVT đề nghị các địa phương có cao tốc đi qua khẩn trương đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng. Các ban quản lý dự án, nhà thầu tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, địa phương kịp thời giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đặc biệt, khẩn trương giải phóng mặt bằng các vị trí ưu tiên để dự án có đường tiếp cận, các vị trí nền đào cần thi công để điều phối vật liệu.

Các Ban quản lý dự án, nhà thầu phối hợp với các địa phương sớm hoàn thiện các thủ tục xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác 3 mỏ cát, 18 mỏ đất đã trình nhưng chưa được xác nhận trong nửa đầu tháng 10/2023. Đồng thời, thỏa thuận với chủ sở hữu mỏ để có thể khai thác 6 mỏ cát, 21 mỏ đất đã được xác nhận bản đăng ký khối lượng để sớm có thể khai thác các mỏ; khảo sát, đưa thêm các mỏ mở mới vào hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án (nếu có nhu cầu) và hoàn thành thủ tục với các mỏ còn lại chậm nhất trong tháng 10/2023. 

Minh Đức