Độc đáo nghề đan cỏ tế truyền thống tại làng Phú Túc

TMO - Làng nghề Phú Túc (xã Phú Túc, huyện Phú Xuyên, TP. Hà Nội) từ lâu đã nổi tiếng với nghề đan cỏ tế có lịch sử hàng trăm năm tuổi. Chỉ bằng đôi bàn tay cần mẫn, khéo léo, những cây cỏ tế đã trở thành những sản phẩm có giá trị nghệ thuật được nhiều du khách trong và ngoài nước ưa chuộng.

Làng nghề Phú Túc, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội nổi tiếng với nghề đan cỏ tế truyền thống hơn 400 năm, mới đây đã được thành phố Hà Nội công nhận là “điểm du lịch làng nghề đan cỏ tế.”

Đến xã Phú Túc huyện Phú Xuyên tham quan làng nghề đan cỏ tế truyền thống, tận mắt chứng kiến quy trình sản xuất đan cỏ tế mới thấy hết sự đa dạng trong kiểu dáng và mẫu mã của những sản phẩm độc đáo. Từ rổ, rá, tủ, bàn, ghế… cho đến nhưng khung ảnh, lọ hoa, con giống… với đủ màu sắc được tạo ra qua những đôi bàn tay lành nghề và điêu luyện của các nghệ nhân, khiến du khách không khỏi thích thú, tò mò.

Dưới đôi bàn tay khéo léo, các sản phẩm từ cỏ tế đã hình thành.

Những sản phẩm này không chỉ làm vật dụng trong gia đình, mộc mạc đậm chất làng quê, mà còn mang nét tự nhiên, có giá trị sử dụng và yếu tố thẩm mỹ. Từ đây, du khách đến thăm Thủ đô sẽ có thêm cơ hội tìm hiểu thêm về một làng nghề truyền thống nổi tiếng và độc đáo của Hà Nội.

Khách du lịch sẽ có cơ hội trải nghiệm văn hóa địa phương, tham quan quy trình sản xuất thủ công và thậm chí tham gia vào quá trình làm sản phẩm. Người dân xã Phú Túc cho biết, cây cỏ tế thường mọc ở các vùng núi cao, trung du miền núi phía Bắc, là loại cây thuộc họ dương xỉ. Cây có độ bền rất cao, lại mềm mại, dẻo dai, nên dễ cho việc tạo dáng. Hơn 400 năm qua, cây cỏ tế đã trở lên rất quen thuộc với người dân xã Phú Túc. Nhờ có cây cỏ tế mà cuộc sống của người dân trong làng đã không ngừng phát triển đi lên.

Nhờ cỏ tế đời sống kinh tế của người dân Phú Túc được nâng cao. 

Trước đó, cây cỏ tế xuất hiện sớm tại Phú Túc nhưng ban đầu chỉ là nguyên liệu để làm các đồ gia dụng, mỹ nghệ đơn giản. Người dân chủ yếu làm nghề chẻ cỏ tế để bán tại địa phương và một số huyện, tỉnh lân cận, phục vụ cho nghề đan cỏ tế và làm nguyên liệu cho một số mặt hàng như rổ, rá, giỏ đựng cua, cá và làm nón. Tuy nhiên, trải qua bao thăng trầm của thời gian, cỏ tế đã dần khẳng định được vị thế của mình, trở thành nhân tố quan trọng cho sự hình thành và phát triển của một nghề truyền thống đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Từ cỏ tế, người thợ Phú Túc với đôi bàn tay khéo léo, tài hoa đã tạo ra nhiều sản phẩm đa dạng như rổ, rá, tủ, bàn, ghế, khung ảnh, lọ hoa, con giống...Về cơ bản, nghề đan cỏ tế giống nghề đan lát mây tre. Tuy nhiên, cỏ tế lại có những ưu thế về màu sắc tự nhiên rất đẹp và rất mềm mại, dẻo dai nên dễ cho việc tạo dáng và đặc biệt là có độ bền cao.

Đến nay, sau gần 400 năm phát triển, Phú Túc có trên 1.000 mẫu sản phẩm chủ yếu từ cỏ tế và các nguyên liệu khác như bẹ ngô, bẹ chuối, bèo. Sản phẩm giá trị của của làng nghề Phú Túc hiện nay vẫn là từ cỏ tế, bởi người dân ở đây có bí quyết sơ chế nguyên liệu từ bao đời nay.

Các loại cỏ tế sau khi mua về sẽ được phân loại rồi phơi nắng. 

Các loại cỏ tế sau khi mua về sẽ được phân loại rồi phải phơi ít nhất 3 nắng to liên tục, khi đó mới đạt chất lượng cả về độ bền và màu sắc. Tiếp theo, người thợ để nguyên hoặc chẻ cây cỏ tế ra làm 2, 3 hay 4 phần tùy thuộc vào việc dùng để sản xuất loại hàng hóa nào.

Để có được một sản phẩm cỏ tế đẹp, người thợ phải chọn các loại cỏ tế được đan phải có cùng màu sắc, độ dẻo dai để tạo sự đồng đều. Sản phẩm sau khi tạo hình được hun qua diêm sinh, rồi nhúng qua dầu keo để màu sắc được bền và tươi tắn hơn. Nhúng dầu keo xong, người thợ sẽ phơi hoặc sấy khô sản phẩm rồi tiếp tục nhúng dầu lần thứ hai hoặc lần thứ 3 tùy theo yêu cầu đối với từng loại sản phẩm.

Các sản phẩm từ cỏ tế đa dạng chủng loại, mẫu mã.

Bên cạnh đó, việc sản xuất hàng xuất khẩu ở Phú Túc đã được chuyên môn hóa đến từng công đoạn. Có hộ gia đình chỉ chuyên đan đế, có hộ chuyên đan phần thân, hộ khác chuyên phơi, sấy, hun, phun bóng…

Qua bàn tay tài hoa, khéo léo của những người thợ Phú Túc, cây cỏ tế bỗng trở thành những sản phẩm có giá trị nghệ thuật, chinh phục bao khách hàng và trở thành điểm du lịch độc đáo cho du khách tới thăm quan, khám phá.

Khánh Linh