Độc đáo lễ cúng rừng của người Jrai ở Gia Lai

TMO - Đến hẹn lại lên, khi lúa đầy kho, rượu đầy ghè bà con người Jrai ở Gia Lai lại nô nức tổ chức lễ Cúng rừng cầu mong cho mùa màng tươi tốt, mưa thuận gió hoà. Đây là nghi lễ truyền thống hàng năm của người Jrai tại xã Ia Pếch nhằm tạ ơn Thần rừng đã che chở dân làng và cung cấp nhiều sản vật dưới tán rừng. Qua đó nhằm giáo dục thế hệ trẻ tiếp bước nâng cao ý thức gìn giữ, bảo vệ rừng.

Từ lâu, Lễ hội Cúng rừng đã trở thành nét đẹp trong đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc Jrai. Lễ hội được tổ chức hàng năm vào mùa xuân với mong muốn cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân bản khỏe mạnh, cây rừng xanh tươi...Ngày hội năm nay, bà con người Jrai tại 2 làng O Grang và làng De Chí (xã Ia Pếch, huyện Ia Grai, Gia Lai) đã cùng góp nếp, thịt, ghè rượu để cùng thực hiện nghi lễ cúng rừng bên dòng suối Ia Cor.

Từ sáng sớm, trẻ già, trai gái men theo lối nhỏ vào rừng, đến nơi già làng chọn địa điểm gần khe nước suối dưới những tán rừng xanh để tổ chức lễ hội. Tại đây, ngoài rượu ghè và một số thức ăn đã chế biến sẵn từ nhà được mang vào trên những chiếc gùi, bà con bắt tay vào nướng cơm lam, xiên thịt lợn, nướng gà… rồi chọn ra một phần để già làng làm lễ cúng. Bên cạnh con suối nhỏ Ia Cor - cách làng O Grang chừng 1 km, trước sự chứng kiến của người dân 2 làng De Chí và O Grang, chính quyền địa phương, lực lượng Kiểm lâm, 10 giờ 30 phút, lễ cúng bắt đầu.

(Ảnh: N. Thảo)

Dưới gốc dây leo đã xù xì theo thời gian, chủ lễ là già làng Siu Dơih đã chuẩn bị lễ vật gồm lợn quay, gà nướng, thịt nướng, rượu ghè cùng 1 bộ gan gà và 1 miếng thịt lợn sống. Tiếp đó, già Dơih khấn mời Thần Rừng, Thần Núi, Thần Nước về chứng kiến, che chở để dân làng có cuộc sống bình yên, no ấm. Theo truyền thống của người Jrai, lễ cúng rừng được tổ chức rất đơn giản, không đánh cồng chiêng vì sợ động đến thần núi, thần rừng. Lễ vật cũng tùy theo từng năm, nếu có điều kiện thì mổ lợn, mổ bò, còn không thì chỉ cần một con gà, ghè rượu, chiếc nỏ cùng bó tên là đủ.

Bên ché rượu cần và mâm lễ được bày biện, già Dơih trong bộ trang phục thổ cẩm dân tộc Jrai nghiêm trang đọc lời thề khấn với các vị thần linh, thay mặt dân làng cảm tạ thần rừng về năm qua cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, dân làng bình yên no đủ… Đồng thời, thay mặt dân làng, già Dơih hứa với thần rừng, bà con trong làng cùng chung tay giữ rừng, bảo vệ nguồn lợi từ rừng mang lại, ước mong rừng che chở cho dân làng trước thiên tai mưa lũ, cho một năm mới mọi loài phát triển, muông thú sinh sôi, mùa màng thuận lợi, người làng bình an, ấm cúng. Khi già Dơih cúng xong, lần lượt các già có vai vế trong làng tiếp tục các nghi thức cúng Thần rừng.

(Ảnh: N. Thảo)

Theo người dân địa phương, tổ chức cúng rừng để lớp trẻ biết đến nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào mình, đồng thời để nâng cao ý thức giữ rừng trong cộng đồng làng buôn, khẳng định rừng là vốn quý, mọi người có trách nhiệm chung tay gìn giữ. Tuy nhiên, giữ rừng trong bối cảnh hiện nay không như ông bà mình trước đây, vừa  theo luật tục nhưng đồng thời cũng phải tuân thủ pháp luật mới giữ vững được những cánh rừng bền vững. Trách nhiệm nặng nề nên cần có sự gắn kết, phối hợp giữa người dân và lực lượng chức năng.

Nghi lễ cúng Thần rừng của người Jrai không chỉ là nét văn hóa gắn với triết lý đa thần của cư dân nông nghiệp mà còn một lần khẳng định giá trị nhân văn của cộng đồng, sống dựa vào rừng và cùng ý thức chung bảo vệ rừng, bảo vệ mẹ thiên nhiên. Việc duy trì và phát triển nét văn hóa này góp phần gìn giữ, bảo vệ những cánh rừng thêm xanh gắn với phát triển du lịch sinh thái.

Phiên Diên