Đảm bảo đất ở, đất sản xuất cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số

TMO - Chủ trương trong Nghị quyết số 18-NQ/TW là Nhà nước “có chính sách phù hợp để ưu tiên giao đất cho đồng bào dân tộc thiếu đất sản xuất, cùng với các cơ chế hiệu quả để ngăn chặn người dân chuyển nhượng sau khi được giao đất”. Thể chế hóa chủ trương này, Luật Đất đai 2024 đã có những quy định cụ thể về chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số. 

Thời gian qua, chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình thực hiện chính sách về đất đai thời gian qua cũng bộc lộ những tồn tại. Nghị quyết 18-NQ/TW về "Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao" cũng chỉ rõ, “việc giải quyết đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số ở một số nơi còn chậm, hiệu quả chưa cao, chưa đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra”.  

Để khắc phục tình trạng này, Nghị quyết 18-NQ/TW cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2025 giải quyết cơ bản những tồn tại, vướng mắc có liên quan đến đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời, Nghị quyết 18-NQ/TW cũng nêu một trong những nhiệm vụ giải pháp về hoàn thiện cơ chế, chính sách tài chính về đất đai, trong đó có chính sách ưu đãi thuế, tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với đồng bào dân tộc thiểu số.

Để thể chế Nghị quyết 18-NQ/TW, Luật Đất đai 2024 đã có những quy định cụ thể nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số. Theo đó, đã quy định các chính sách bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng; giao đất, cho thuê đất đối với đồng bào dân tộc thiểu số thiếu đất ở, đất sản xuất; trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước trong việc xây dựng và thực hiện chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; nguồn lực để thực hiện chính sách; đảm bảo quỹ đất để thực hiện chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; quy định hạn chế một số quyền của người sử dụng đất đối với các trường hợp được giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất theo chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số....

Luật Đất đai 2024 quy định cụ thể về chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số (Ảnh minh họa). 

Cụ thể về trách nhiệm của Nhà nước về đất ở, đất sản xuất nông nghiệp đối với đồng bào dân tộc thiểu số (Điều 16), Luật tiếp tục khẳng định Nhà nước có chính sách bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào dân tộc thiểu số phù hợp với phong tục, tập quán, tín ngưỡng, bản sắc văn hóa và điều kiện thực tế của từng vùng.

Quy định cụ thể chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất nông nghiệp, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp cho cá nhân là người dân tộc thiểu số thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo các hình thức: giao đất ở trong hạn mức; cho phép chuyển mục đích sử dụng đất sang đất ở trong hạn mức đất đối với đất có nguồn gốc được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận hoặc được thừa kế, tặng cho, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật; giao đất nông nghiệp trong hạn mức; cho thuê đất phi nông nghiệp không phải là đất ở để sản xuất kinh doanh. 

Đối với người đã được giao đất, cho thuê đất lần đầu nhưng nay không còn đất hoặc thiếu đất thì được giao tiếp đất ở, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất sang đất ở trong hạn mức; giao tiếp đất nông nghiệp trong hạn mức hoặc cho thuê đất phi nông nghiệp không phải là đất ở để sản xuất kinh doanh. Đồng bào dân tộc thiểu số thuộc đối tượng được hưởng chỉnh sách theo quy định của Luật này thì được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất.

Để bảo đảm chính sách này triển khai trên thực tế, Luật đã giao trách nhiệm cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ tình hình thực tế và quỹ đất của địa phương quyết định diện tích giao đất, cho thuê đất để thực hiện chính sách đất đai đối với cá nhân là người dân tộc thiểu số; trình Hội đồng nhân dân cùng cấp ban hành chính sách hỗ trợ của địa phương về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống trên địa bàn phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và tổ chức thực hiện. Ủy ban nhân dân cấp xã rà soát, báo cáo Ủy ban nhân dân cấp huyện về các trường hợp không còn đất ở, thiếu hoặc không có đất sản xuất của đồng bào dân tộc thiểu số.

Để bảo đảm có quỹ đất thực hiện chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số, Luật đã quy định nội dung quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện phải xác định chỉ tiêu các loại đất đảm bảo chính sách đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số (điểm d khoản 2 Điều 66), dự án bố trí đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số (điểm b khoản 3 Điều 67).

Quy định trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án bố trí đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số để thực hiện chính sách hỗ trợ về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số (khoản 29 Điều 79). Giao trách nhiệm cho UBND cấp tỉnh trong việc rà soát, phê duyệt phương án sử dụng đất; thu hồi diện tích đất không sử dụng, sử dụng không đúng mục đích, giao khoán, cho thuê, cho mượn trái pháp luật, bị lấn, bị chiếm để giao, cho thuê đối với tổ chức, cá nhân. Việc giao đất, cho thuê đất phải ưu tiên cá nhân là người dân tộc thiểu số không có đất hoặc thiếu đất sản xuất ở địa phương (Điều 180 và Điều 181).

Về ưu đãi trong hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số, Luật quy định kinh phí thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để thu hồi đất; kinh phí đo đạc, lập hồ sơ địa chính, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và các chi phí khác để thực hiện chính sách về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số được bố trí từ ngân sách nhà nước và nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định của pháp luật (khoản 8 Điều 16). Quy định việc sử dụng đất để thực hiện chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất (điểm c khoản 1 Điều 157)...

Các địa phương triển khai nhiều giải pháp nhằm đảm bảo quỹ đất ở, đất sản xuất cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn. 

Đắk Nông là một trong 5 tỉnh thuộc khu vực Tây Nguyên có hơn 40 dân tộc cùng sinh sống. Trong đó, gần 213.000 người là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), chiếm 31% dân số toàn tỉnh, những năm qua địa phương này triển khai nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở cho các hộ đồng bào dân DTTS nhằm giúp đời sống của người dân ngày một ổn định và phát triển hơn.

Tháng 6/2023, UBND tỉnh Đắk Nông đã ban hành Kế hoạch số 366/KH-UBND, đề ra mục tiêu cụ thể để thực hiện: Giảm tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào DTTS và miền núi là 5%. Giải quyết nhu cầu cấp thiết của hộ DTTS; Trong đó, giải quyết đất ở 154 hộ; Giải quyết nhà ở 163 hộ; Hỗ trợ đất sản xuất và chuyển đổi nghề 391 hộ; Triển khai thực hiện 9 dự án Quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư, khi hoàn thành bố trí, sắp xếp ổn định tại chỗ cho 7.831 hộ…Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS tại Đắk Nông còn gặp nhiều khó khăn vướng mắc. Điển hình như: Quỹ đất thực hiện hỗ trợ của các địa phương ngày càng hạn chế; Định mức kinh phí hỗ trợ đất ở, đất sản xuất còn thấp; Tình trạng dân di cư tự do vào địa bàn tỉnh còn nhiều; Công tác quy hoạch, quản lý đất đai nói chung còn bất cập…

Để tiếp tục giải quyết tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất và triển khai thực hiện có hiệu quả các chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho hộ đồng bào DTTS, UBND tỉnh Đắk Nông đã triển khai các giải pháp như: Tiếp tục thực hiện tốt công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, quy hoạch bố trí dân cư, quy hoạch nông thôn mới... làm cơ sở cho việc cấp đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số. Công tác quản lý, bảo vệ, khôi phục và phát triển rừng bền vững được chú trọng thực hiện; nâng cao tỉ lệ che phủ rừng giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030

Tại tỉnh Đắk Lắk, với hơn 49 dân tộc cùng sinh sống, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm 35,7% dân số của tỉnh, phân bố ở 184 xã, phường, thị trấn trên địa bàn. Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình mục tiêu quốc gia 1719), tỉnh Đắk Lắk ban hành nhiều văn bản liên quan đến việc triển khai, thực hiện chương trình.

Tại kỳ họp thứ bảy, HĐND tỉnh Đắk Lắk khóa X, nhiệm kỳ 2021-2026 diễn ra đầu tháng 12/2023, HĐND tỉnh Đắk Lắk đã thống nhất ban hành Nghị quyết về việc giao chỉ tiêu, kế hoạch vốn đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách Trung ương và ngân sách tỉnh thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia 1719 trong năm 2024. Cụ thể, kế hoạch vốn thực hiện Chương trình này trong năm 2024 là 659,7 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Trung ương là 581,3 tỷ đồng, vốn ngân sách tỉnh là 78,4 tỷ đồng từ nguồn thu tiền sử dụng đất.

Về phương án phân bổ vốn, dự án 1 về giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt được phân bổ 75,1 tỷ đồng để hỗ trợ đất ở cho 537 hộ, nhà ở cho 1.081 hộ, đất sản xuất cho 166 hộ. Dự án 2 về quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư những nơi cần thiết được phân bổ 231,6 tỷ đồng để thực hiện 15 dự án. Dự án 4 về đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ đời sống trong vùng đồng bào DTTS, miền núi và các đơn vị sự nghiệp công lập của lĩnh vực dân tộc được phân bổ 224,6 tỷ đồng để thực hiện 151 dự án. Ngoài ra các dự án 5,6,7 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia 1717 cũng được HĐND tỉnh bố trí vốn thực hiện trong năm 2024.

Hồng Nhung