Cấp bách trong bảo vệ nguồn nước ngầm

TMO - Việc khai thác và sử dụng nước ngầm quá mức ở TP.HCM đang dẫn đến hàng loạt hệ quả xấu cho hạ tầng, môi trường, sức khỏe. Điều này, buộc thành phố cần có những giải pháp hiệu quả để có thể quản lý, kiểm soát được nguồn tài nguyên quý giá này.

Hiện nay, tại TP.HCM, ngay cả những khu vực đã có đường ống cấp nước, người dân vẫn dùng nước ngầm để sinh hoạt, thậm chí để ăn, uống. Nhiều gia đình không lấy mẫu xét nghiệm nên không biết chất lượng nước giếng khoan. Đây là vấn đề rất đáng lo ngại bởi nó có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dùng. 

Thông tin từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (HCDC) TP.HCM cho biết: Năm 2021, HCDC kiểm nghiệm 160 mẫu nước giếng khoan nhưng chỉ có ba mẫu đạt các chỉ tiêu hóa lý, tương đương 1,88%. Trong đó, mẫu không đạt đa phần ở các quận 12, Bình Tân, Tân Bình, các huyện Bình Chánh, Hóc Môn. 

Nhiều quận, huyện trên địa bàn TP.HCM vẫn sử dụng nước giếng khoan trong sinh hoạt hàng ngày 

Đơn vị này cũng thông tin thêm: Trước đây, Bộ Y tế có hai bảng quy chuẩn đánh giá, một cho nước dùng để ăn uống và một cho nước dùng để sinh hoạt, trong đó có nước ngầm với các chỉ tiêu đối với nước sinh hoạt thấp hơn. Tuy nhiên, hiện nay, Bộ Y tế đã ban hành thống nhất một quy chuẩn quốc gia về đánh giá chất lượng nước sinh hoạt, gồm 99 chỉ tiêu. Nếu đánh giá chất lượng nước giếng khoan theo quy chuẩn mới này thì 100% mẫu sẽ không đạt.

Hiện chưa có đầy đủ cơ sở dữ liệu để đánh giá nước giếng khoan ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe nhưng dựa vào các chỉ tiêu về độ pH, sắt, amoni, vi sinh, kim loại nặng… có thể xác định được rằng, việc sử dụng nước giếng khoan sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, người dân ở các khu vực đã được cung cấp nước máy thì nên ưu tiên sử dụng nước máy.

Không chỉ lãng phí và ảnh hưởng đến sức khỏe, việc khai thác nước ngầm quá mức còn gây ra nhiều hậu quả xấu về môi trường, như ô nhiễm nguồn nước ngầm, gây sụt lún nền đất. Theo các nghiên cứu của Trường đại học Bách khoa TP.HCM , việc khai thác nước ngầm quá mức đã làm xâm nhập mặn ở H. Bình Chánh, Nhà Bè và gây ô nhiễm ở khu vực huyện Củ Chi, Hóc Môn, Tân Bình… Ở một số nơi của quận Tân Bình, ô nhiễm chì, nhôm trong nguồn nước đã lên đến 8mg/lít, cao gấp 40 lần hàm lượng cho phép (0,2mg/lít).

Để bảo vệ nguồn nước ngầm, từ năm 2018, UBND TP.HCM đã ban hành Quyết định số 1242 về kế hoạch giảm khai thác nước dưới đất và trám lấp giếng khai thác nước dưới đất đến năm 2025. Tuy vậy, Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố vẫn gặp nhiều khó khăn trong quá trình quản lý. Hiện nay, có hai nhóm đối tượng sử dụng nước ngầm, gồm doanh nghiệp và người dân. 

Để tiến tới mục tiêu chấm dứt khai thác nước ngầm các nhà máy nước trên địa bàn thành phố phải đảm bảo cung cấp đủ nước sạch cho người dân 

Sở đã yêu cầu các doanh nghiệp phải có kế hoạch giảm khai thác nước ngầm hàng năm, mức giảm dựa vào điều kiện thực tế chứ không phải ý muốn chủ quan của doanh nghiệp. Như hiện nay, ở huyện Bình Chánh, do nguồn nước sạch chưa đáp ứng được nhu cầu sản xuất nên phải giảm từ từ chứ không thể cắt ngay. Qua rà soát, kiểm tra, sở cấp phép theo hướng giảm dần lưu lượng khai thác, thời hạn cấp phép tối đa hai năm, sau đó sẽ xem xét lại.

Với người dân, việc quản lý nước ngầm chủ yếu là bằng tuyên truyền, vận động. Hàng năm, sở phối hợp với địa phương rà soát danh sách hộ dân đã có nước máy thì vận động bỏ giếng khoan. Theo khảo sát, sản lượng khai thác nước ngầm của hộ dân đến nay đã giảm được 81%. Sở đã lập kế hoạch hỗ trợ các hộ dân trám lấp giếng khoan với tổng kinh phí khoảng 100 tỷ đồng, đã trình UBND thành phố.

Giải pháp được các chuyên gia cho là hiệu quả trong việc bảo vệ nguồn nước ngầm cũng như sức khỏe của các hộ dân là phải tăng cường tuyên truyền sâu rộng đến người dân, vì còn nhiều người suy nghĩ “dùng nước giếng để tiết kiệm được phần nào hay phần đó”.

Nếu cho người dân hiểu rõ về chất lượng nước ngầm, hậu quả, nhiều người sẽ chọn dùng nước sạch, hoặc ngành tài nguyên - môi trường nghiên cứu tăng mức phí sử dụng nước ngầm thì dân sẽ cân nhắc lợi ích, chọn dùng nước máy. Nhiều trường hợp sử dụng nước ngầm để chăn nuôi, tưới tiêu, nếu chú trọng tuyên truyền, hướng dẫn họ tận dụng nước mưa thì họ sẽ làm, vừa được việc cho mình, vừa giảm ngập nước. 

Thế Quyền