Cần thay đổi tư duy và hành động đột phá trong ‘chuyển đổi xanh’

TMO - Nhân loại đang đối mặt với khủng hoảng kép do biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và suy giảm tài nguyên nhiên nhiên. Nếu tiếp tục phát triển với mô hình sản xuất và tiêu dùng tiêu tốn nhiều tài nguyên thiên nhiên như hiện nay, thì đến năm 2050 sẽ phải cần tới 3 trái đất mới đáp ứng được nhu cầu sinh sống của nhân loại.

Báo cáo về "Triển vọng đất đai toàn cầu 2" của Công ước Liên Hợp Quốc về chống sa mạc hóa (UNCCD) cho thấy 40% diện tích đất toàn cầu đang bị suy thoái đã khiến khoảng một nửa GDP toàn cầu gặp rủi ro. Các vấn đề về an ninh tài nguyên, an ninh năng lượng, an ninh môi trường… đang trở thành vấn đề lớn đối với triển vọng phát triển kinh tế của toàn cầu.

Theo các chuyên gia, đây là thời điểm lịch sử chúng ta phải lựa chọn mô hình phát triển dựa vào tài nguyên thiên nhiên hay dựa vào tri thức, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, ít phát thải. Phục hồi xanh, trung hòa carbon, chuyển đổi năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo cùng với bảo vệ, khôi phục hệ sinh thái tự nhiên đã trở thành xu thế tất yếu của thời đại và từng bước đi vào chính sách và hành động cụ thể của các quốc gia.

Ước tính 90% GDP toàn cầu nằm trong diện phải thực hiện các cam kết đưa mức phát thải ròng khí nhà kính bằng "0" vào năm 2050 (Net Zero). Điều này sẽ được pháp lý hóa để đảm bảo nghĩa vụ thực thi. Các tiêu chuẩn mới cũng dần định hình theo hướng gắn thương mại và đầu tư với các tiêu chí về giảm phát thải carbon, lao động, môi trường. Đây cũng chính là những rào cản mà các doanh nghiệp phải vượt qua. Năng lực cạnh tranh, khả năng thu hút các doanh nghiệp của mỗi quốc gia hiện nay không còn nằm ở lao động giá rẻ, chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ đất đai "mà sẽ đến bằng sự hấp dẫn của nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng sạch". Đây là cơ hội cho những quốc gia nhanh chóng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, nhưng cũng là thách thức, rào cản không thể vượt qua đối với những ai chậm chân.

Lúa hữu cơ – mô hình được sản xuất theo phương pháp tự nhiên, sử dụng phân bón hữu cơ, vi sinh, không sử dụng thuốc trừ sâu. Cây lúa được trồng tập trung theo từng vùng quy hoạch sản xuất để giảm thiểu sâu bệnh gây hại. Lúa hữu cơ cũng là mô hình giảm phát thải, bảo vệ môi trường.

Đảng, Nhà nước, với tầm nhìn chiến lược, nhãn quan nhạy bén, đã xác định chủ trương và lộ trình hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật để phát triển kinh tế xanh, kinh tế carbon thấp, kinh tế tuần hoàn hướng tới Net Zero. Cam kết thực hiện Net Zero vào năm 2050 là thách thức rất lớn đối với một quốc gia đang phát triển như Việt Nam, nhưng đây là thời điểm, cơ hội để chúng ta cùng hành động để thực hiện các mục tiêu toàn cầu; đồng thời là cơ hội để cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa vào tri thức, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, nguồn nhân lực chất lượng cao, khoa học công nghệ; đưa đất nước phát triển theo "con đường xanh" có thu nhập cao vào năm 2045.

Theo các chuyên gia, chuyển đổi xanh mang lại cho cộng đồng doanh nghiệp đầu tư ở Việt Nam những cơ hội và thách thức đan xen. Không chỉ là cơ hội tăng trưởng dài hạn cho doanh nghiệp gắn với lợi ích bền vững của cộng đồng, về văn hóa, xã hội và môi trường, mà chuyển đổi xanh còn mang đến cho các doanh nghiệp cơ hội dẫn đầu xu thế như phát triển năng lượng tái tạo, sản xuất hydro xanh, lưu trữ năng lượng và các ngành nghề mới.

Quá trình chuyển đổi xanh là cuộc cách mạng, mà muốn thành công thì cần tư duy và hành động đột phá, nhất là mạnh dạn ứng dụng các công nghệ mới xanh hơn, hiệu quả và thông minh hơn. Do đó, rất cần cơ chế, chính sách thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, nhất là triển khai Luật Bảo vệ môi trường, tạo khung khổ pháp lý cho năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn; tập trung nguồn lực thực hiện những nhiệm vụ có tính đột phá, trọng tâm trong từng giai đoạn. Tập trung nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm các nước trong khuôn khổ các hiệp định, cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia nhằm tạo lập môi trường thuận lợi, khuyến khích cho chuyển đổi xanh, chuyển đổi số; phát triển thị trường hàng hóa, dịch vụ môi trường, thị trường trao đổi hạn ngạch phát thải, tín chỉ carbon; phát triển thêm nhiều ngành nghề mới…

Ban hành các cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ, phát triển các trung tâm R&D; hệ sinh thái đổi mới sáng tạo; nghiên cứu khoa học cơ bản; công nghệ thông tin, Internet vạn vật, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ nguồn, lượng tử, sinh học; vật liệu mới, lưu trữ, chuyển hóa năng lượng; chế tạo, tự động hóa, công nghệ biển, hạ tầng thông minh, các loại hình kinh tế mới; cũng như chuyển giao công nghệ mới, công nghệ nguồn.

Xây dựng các quy định về mua sắm xanh; thực hiện lộ trình thay thế các nhiên liệu hóa thạch bằng các nhiên liệu, nguyên liệu thân thiện với môi trường; phát triển hệ thống giao thông xanh; ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về sản phẩm xanh, truy xuất dấu vết carbon; thúc đẩy tiêu dùng xanh. Quy hoạch phát triển kinh tế, xã hội gắn với hệ sinh thái năng lượng sạch - công nghiệp xanh và hệ thống các cảng biển, logistics,…; phát triển các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu công nghệ cao sản xuất theo chu trình tuần hoàn; sửa đổi, hoàn thiện các luật liên quan đến đất đai, môi trường, đầu tư, khoa học công nghệ, doanh nghiệp…/.

PHẠM DUNG