Các lễ hội đóng vai trò thế nào trong phát triển du lịch?

TMO - Trong đời sống văn hoá tinh thần của người Việt, lễ hội là một phần không thể thiếu, gắn bó chặt chẽ với cuộc sống của cộng đồng từ lâu đời. Bên cạnh nhu cầu sinh hoạt văn hoá, tín ngưỡng thì lễ hội còn có một vai trò quan trọng đó là bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hoá đặc sắc của một tộc người, một địa phương, khu vực.

Việt Nam được đánh giá là nước có tiềm năng về du lịch, trong đó lễ hội được xem như một bộ phận cấu thành tiềm năng đó. Vậy lễ hội có vai trò gì trong phát triển của ngành Du lịch? Ngành Du lịch phải làm là gì để có thể khiến lễ hội thành sản phẩm có nhiều tác dụng đối với đối với cuộc sống nay?  

Có thể nói, lễ hội là một kho tàng văn hoá, nơi lưu giữ những tín ngưỡng, tôn giáo, những sinh hoạt văn hoá văn nghệ, nơi phản ánh tâm thức con người Việt Nam một cách trung thực. Nhìn chung, lễ hội dân tộc Việt Nam gồm hai bộ phận: lễ hội truyền truyền thống cung đình và lễ hội dân gian. Với lễ hội dân gian, đây là nơi lưu giữ nhiều tín ngưỡng dân gian. Tín ngưỡng của lễ hội dân gian Việt Nam được biểu hiện dưới nhiều dạng như thờ cúng thần hoàng, thờ mẫu, thờ cúng tổ tiên, thờ cúng tổ nghề… Ngoài ra, các tín ngưỡng dân gian còn tiềm ẩn các trò diễn như tín ngưỡng thờ mặt trời, mặt trăng, thần nước… Sự tiềm ẩn đó khiến chúng ta khó nhận diện các tín ngưỡng cổ xưa. Cùng với tín ngưỡng, nhiều lễ hội còn gắn với phật giáo, thiên chúa giáo.

Người dân đi lễ chùa đầu năm.

Lễ hội truyền thống còn lưu giữ nhiều sinh hoạt văn hoá văn nghệ đặc sắc. Nơi mở hội nhiều khi là những danh lam thắng cảnh, một môi trường giàu tính văn hoá. Chính địa điểm mở hội đáp ứng các tiêu chuẩn một điểm du lịch. Với ngành Du lịch, lễ hội là một sản phẩm văn hoá đặc biệt. Ngành Du lịch càng phát triển, càng gắn kết với lễ hội truyền thống. Đưa khách đến với lễ hôi truyền thống là nhằm để giới thiệu đất nước, con người Việt Nam hôm qua, hôm nay là giới thiệu các giá trị về văn hoá, tín ngưỡng của lễ hội, tính dân tộc và tính phổ quát của lễ hội. Vì thế ngành Du lịch đứng trước một khó khăn, đồng thời cũng là một yêu cầu phải khai thác di sản văn hoá này sao cho khoa học, đúng với đặc trưng lễ hội.

Hàng năm, Lễ hội được diễn ra ở khắp mọi vùng miền đất nước với nhiều cấp độ, quy mô. Tuy nhiên, một điều dễ nhận thấy, các lễ hội chủ yếu phục vụ cho người dân bản địa, số lượng du khách ở xa đến với các lễ hội này còn khá khiêm tốn nếu đem so sánh với sự quy mô, hoành tráng của các lễ hội. Điều này có nhiều lý do khác nhau nhưng thường tập trung vào 3 yếu tố, đó là khâu tổ chức, nội dung các hoạt động trong lễ hội; công tác truyền thông (quảng bá), thiếu tính kết nối với các công ty lữ hành, những người làm tour du lịch và công tác đảm bảo vệ sinh môi trường, cảnh quan xanh – sạch – đẹp. Điều này đã hạn chế rất lớn đến vấn đề doanh thu du lịch từ lễ hội. Một hiện tượng thường gặp là chúng ta mới chỉ giới thiêụ được lớp văn hoá bề mặt của từng lễ hội, mà chưa thấy được lớp văn hoá ẩn tàng sâu hơn, lớp tín ngưỡng chìm trong các trò diễn một cách kín đáo, khuất khúc. Chúng ta làm sao bóc được hết các lớp tín ngưỡng, văn hoá đã lắng đọng ở chiều sâu trong lễ hội truyền thống giới thiệu cho du khách. Một hiện tượng khác cũng thường bắt gặp là trong khi giới thiệu về lễ hội, nơi chỉ nhấn mạnh tính địa phương mà không chú ý đến tính phổ quát. Cần giới thiệu cho du khách thấy tính chung và tính riêng, nét đặc thù của mỗi lễ hội.

Thực tế, Du lịch đã chú trọng đến sản phẩm văn hoá đặc biệt này. Tuy nhiên, nếu giải quyết được một số vấn đề cấp thiết sẽ đưa lễ hội truyền thống trở thành sản phẩm du lịch đặc sản. Việc khai thác các lễ hội tuy đã được chú trọng nhưng các sản phẩm đã có về lễ hội chỉ dừng lại ở mức miêu tả mà chưa lý giải, giải thích. Trên thực tế, nhất là ở các địa phương, việc tìm hiểu các lễ hội truyền thống chưa được chú ý. Truyên truyền viên, hướng dẫn viên cho du khách mà chưa am tường lễ hội nên chưa thể giới thiệu được cặn kẽ. Nguyên nhân này có thể từ nhiều phía, nhưng cái chính là nguyên nhân chủ quan trong việc đào tào hướng dẫn viên.

Trong di sản văn hoá của các thế hệ cha ông để lại, lễ hội dân tộc có tác dụng hữu hiệu với ngành Du lịch không chỉ hôm nay mà cả ngày mai ở cả hai mặt: giới thiệu đất nước, con  người và kinh doanh. Khai thác, giới thiệu những lễ hội dân tộc biến nó thành người bạn đồng hành trong cuộc sống hôm nay là công việc của ngành Du lịch. Lễ hội dân tộc luôn có sức hấp dẫn và thu hút du khách. Bởi đó là thế giới tâm linh của người Việt.

VĂN NHI