Bảo vệ, khai thác hiệu quả nguồn nước trước tác động của biến đổi khí hậu

TMO - Những năm gần đây, biến đổi khí hậu đã tác động trực tiếp đến sự phân bố nguồn nước trên địa bàn tỉnh Bình Thuận, dẫn đến tình trạng hạn hán khắc nghiệt trong mùa khô, lũ lụt ngập úng vào mùa mưa. Ngoài ra, nguồn nước bị nhiễm mặn, phèn... là những thách thức trong công tác quản lý, bảo vệ và khai thác bền vững nguồn tài nguyên này trên địa bàn tỉnh. 

Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bình Thuận cho biết, nguồn nước tại tỉnh chủ yếu dựa vào nguồn nước mặt của 7 lưu vực sông chính (Lòng Sông, Lũy, Cái, Cà Ty, Phan, Dinh, La Ngà), tập trung nhiều ở lưu vực sông Lũy, La Ngà. Tổng chiều dài các sông chính, phụ trên địa bàn tỉnh khoảng 1.977 km. Hiện toàn tỉnh có 48 hồ chứa nước có quy mô lớn, trung bình và nhỏ, các hồ này có chức năng cấp nước nông nghiệp, sinh hoạt và công nghiệp, dịch vụ.

Đến nay, Ủy ban nhân dân tỉnh đã cấp được 993 giấy phép tài nguyên nước, trong đó có 08 giấy phép hành nghề khoan nước dưới đất; 35 giấy phép thăm dò nước dưới đất; 698 giấy phép khai thác nước dưới đất; 59 giấy phép khai thác, sử dụng nước mặt; 193 giấy phép xả nước thải vào nguồn nước.

Tuy nhiên, nguồn nước trên địa bàn tỉnh đang chịu tác động lớn từ biến đổi khí hậu, nhất là tình trạng lượng nước phân bố không đều theo không gian và thời gian. Mùa khô kéo dài 6-7 tháng với lượng mưa chỉ chiếm 10-15%, mùa mưa có 5-6 tháng nhưng lượng nước chiếm tới 85-90% tổng lượng mưa, điều này dẫn đến hạn hán khắc nghiệt trong mùa khô và lũ lụt ngập úng vào mùa mưa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sinh hoạt và sản xuất của người dân. 

Trước tác động của biến đổi khí hậu, UBND tỉnh Bình Thuận triển khai nhiều giải pháp chú trọng đến các công trình thủy lợi nhằm điều tiết nguồn nước hợp lý. Ảnh: TTX 

Hướng đến mục tiêu khai thác bền vững tài nguyên nước, UBND tỉnh Bình Thuận bố trí kinh phí từ ngân sách nhà nước để thực hiện các dự án liên quan đến Luật Tài nguyên nước quy định nhằm làm cơ sở cho công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực này tại địa phương. Hiện nay, UBND tỉnh giao Sở TN&MT đang triển khai các nhiệm vụ về tài nguyên nước như: Báo cáo đánh giá đặc điểm địa chất thủy văn và hiện trạng khai thác nước ngầm tỉnh Bình Thuận; Khẩn trương thực hiện các bước tiếp theo để hoàn thành dự án “Điều tra đánh giá và khoanh định vùng hạn chế, khu vực phải đăng ký khai thác nước dưới đất; Lập danh mục vùng hạn chế và vùng phải đăng ký khai thác nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”... 

Đối với Phương án Quy hoạch tài nguyên nước của tỉnh đang được tích hợp vào Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 theo Luật Quy hoạch năm 2017. Ngoài ra, tỉnh đã tổ chức rà soát, điều chỉnh, bổ sung các quy hoạch chuyên ngành có khai thác, sử dụng tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh, như: Điều chỉnh Quy hoạch thủy lợi đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 thích ứng biến đổi khí hậu; điều chỉnh Quy hoạch cấp nước sinh hoạt đô thị, nông thôn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 thích ứng biến đổi khí hậu. 

Bảo vệ nguồn nước mặt trước những nguy cơ ô nhiễm là một trong những nhiệm vụ quan trọng được UBND tỉnh quán triệt triển khai. Theo đó, UBND tỉnh Bình Thuận yêu cầu các cơ quan chức năng thường xuyên kiểm tra, giám sát, đo đạc lấy mẫu các điểm “nóng” về môi trường, không để việc sản xuất của các cơ sở gây ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng đến đời sống của người dân; đẩy mạnh điều tra cơ bản, quy hoạch, quan trắc, giám sát tài nguyên nước và giám sát các hoạt động khai thác, sử dụng nguồn nước. 

Đối với công tác bảo vệ và cải thiện môi trường lưu vực sông La Ngà - nằm trong lưu vực sông Đồng Nai, UBND tỉnh Bình Thuận yêu cầu các ngành chức năng thường xuyên kiểm tra, giám sát, đo đạc lấy mẫu để có đủ cơ sở xây dựng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa, xử lý, khắc phục và kiểm soát ô nhiễm môi trường lưu vực sông La Ngà. Hiện đã có 7 điểm thuộc lưu vực sông La Ngà được lấy mẫu quan trắc 4 lần/năm; tập trung kiểm tra đối với các cơ sở chăn nuôi lợn, chế biến cao su, bệnh viện, bãi rác, các cơ sở trong khu công nghiệp (KCN), cụm công nghiệp, các điểm nóng về môi trường các huyện nằm trên lưu vực sông La Ngà.

Đồng thời, cơ quan chức năng của tỉnh Bình Thuận tăng cường các biện pháp chủ động kiểm soát, giám sát ngăn ngừa, hạn chế tình trạng suy thoái, cạn kiệt nguồn nước, như: Điều tra, xác định dòng sông, đoạn sông bị sạt, lở và có nguy cơ bị sạt, lở bờ, bãi sông để làm cơ sở khoanh định, công bố khu vực cấm, khu vực tạm thời cấm khai thác cát, sỏi và các khoáng sản khác trên dòng sông, đoạn sông bị sạt, lở hoặc có nguy cơ bị sạt, lở bờ, bãi sông trên địa bàn tỉnh. 

Hiện tại, Sở TN&MT tỉnh đã triển khai Dự án “Lập, quản lý vùng bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”. Kết quả thực hiện dự án xác định cụ thể phạm vi vùng bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước sinh hoạt đối với các công trình khai thác nước mặt (cự ly về phía thượng lưu, hạ lưu các công trình khai thác nước từ sông suối hoặc diện tích lòng hồ các công trình khai thác nước từ hồ). UBND tỉnh vừa phê duyệt danh mục nguồn nước phải lập hành lang bảo vệ nguồn nước với 39 sông, suối; 20 hồ chứa thủy lợi; 05 hồ chứa thủy điện; 02 hồ chứa tự nhiên và kế hoạch, thứ tự ưu tiên nguồn nước cần cắm mốc hành lang bảo vệ nguồn nước. 

Sở TN&MT tỉnh triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả khai thác nguồn nước trên địa bàn tỉnh. Ảnh: KS 

Mới đây, tại diễn đàn các tổ chức chính trị, xã hội tham gia bảo vệ nguồn nước, phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn” tổ chức tại TP Phan Thiết,  Sở TN&MT tỉnh đề xuất một số giải pháp quản lý khai thác, sử dụng, bảo vệ tài nguyên nước tại các công trình cấp nước tập trung. Theo đó, Sở tiếp tục kiểm tra, đôn đốc các tổ chức, cá nhân quản lý, vận hành các công trình khai thác, sử dụng tài nguyên nước để cấp nước nhưng chưa có giấy phép tài nguyên nước nghiêm túc chấp hành việc lập hồ sơ đề nghị cấp phép theo quy định nhằm đảm bảo việc kiểm soát hoạt động khai thác, bảo vệ nguồn nước, chất lượng nước.

Các huyện, thị xã nghiêm cấm hoạt động xây dựng, sản xuất, khai thác tài nguyên, nuôi trồng thủy sản, xả nước thải sinh hoạt, nước thải chăn nuôi, rác thải, xác động vật, tắm giặt trên các sông, suối, kênh, hồ là nguồn nước đầu vào của các nhà máy nước cấp sinh hoạt, đảm bảo vệ sinh, chất lượng nguồn nước. Đối với khu vực lấy nước mặt phải có biển báo giới hạn khu vực bảo vệ nguồn nước, bộ phận chắn rác tại vị trí lấy nước; khu vực khai thác nước dưới đất phải có hàng rào bảo vệ xung quanh các giếng, hạn chế xả thải theo hình thức thấm đất vào khu vực bảo hộ các giếng khai thác. 

Việc quy hoạch xây dựng các nhà máy nước ở gần các nguồn nước thô (hồ chứa, sông, suối), tạo thuận tiện lấy nguồn nước thô phục vụ sản xuất nước sinh hoạt, thuận tiện quản lý, bảo vệ vệ sinh nguồn nước. Nhà máy xa nguồn nước thô cần xây dựng các tuyến ống kín cấp nước thô độc lập, tách biệt với hệ thống kênh dẫn phục vụ sản xuất nông nghiệp. Ngành chức năng tỉnh lập hành lang bảo vệ nguồn nước tại các hồ chứa, sông suối, gắn camera ở các công trình hồ chứa nước bảo vệ an ninh an toàn hồ chứa và nguồn nước... 

PV