Thực thi Luật Bảo vệ môi trường: Góc nhìn từ sông Tô Lịch

TMO – Hà Nội đã và đang quyết liệt triển khai các giải pháp làm sạch sông Tô Lịch (một trong những con sông được xem là điểm đen của ô nhiễm) với kỳ vọng biến nơi đây thành không gian xanh để phục vụ cộng đồng.

Văn phòng UBND TP. Hà Nội vừa ban hành Thông báo kết luận của Phó Chủ tịch UBND thành phố tại cuộc họp nghe báo cáo về phương án thiết kế cải tạo sông Tô Lịch. Kết luận nêu rõ: Sau khi nghe báo cáo và ý kiến các cơ quan, Hà Nội cơ bản tán thành với hướng nghiên cứu, đề xuất của chủ đầu tư. Phương án thiết kế cơ bản đáp ứng được các tiêu chí, định hướng và các chương trình, kế hoạch đã và đang được triển khai, với mục tiêu biến sông Tô Lịch thành không gian xanh, điểm nhấn cảnh quan và sinh thái phục vụ cộng đồng.

Để tạo sự đồng bộ với các chương trình, Hà Nội giao Sở Quy hoạch – Kiến trúc và Viện Quy hoạch xây dựng phối hợp với chủ đầu tư hoàn chỉnh phương án thiết kế, đảm bảo đồng bộ với các chương trình và kế hoạch đã triển khai. Các nội dung cần cập nhật bao gồm cập nhật, quy nạp cùng đồ án Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hai bên bờ sông Tô Lịch các đoạn 1, 2, 3 đã được phê duyệt nhiệm vụ; cập nhật nội dung chỉnh trang 2 bên bờ sông Tô Lịch tại Đề án “Phục hồi chất lượng môi trường và phát triển hệ thống 4 sông nội đô: Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét”.

Tuy nhiên, Hà Nội yêu cầu các đơn vị làm rõ thêm giải pháp công nghệ xử lý đáy làm sạch lòng sông; nghiên cứu thêm nội dung biến sông Tô Lịch thành nơi trữ nước khi ngập lụt cho lưu vực sông Tô Lịch trong Quy hoạch thoát nước Thủ đô; đánh giá sự tương tác của hệ thống hạ tầng kỹ thuật dọc tuyến (các cầu dàn thép Bailey trong mạng lưới hạ tầng kỹ thuật giao thông) với phương án thiết kế; nghiên cứu kỹ hơn về bờ kè hai bên sông (khu vực nào mở rộng được; khu vực nào không) để tạo không gian có nhiều cốt cảnh quan vừa cho phép mở rộng mặt nước sông Tô Lịch, đồng thời tạo quỹ đất phát triển công trình dịch vụ công cộng; thống nhất phương án báo cáo UBND thành phố xem xét, chỉ đạo.

Công nhân đang nạo vét, xử lý bùn thải lòng sông Tô Lịch. Ảnh: HT.

Trước đó, việc "hồi sinh" sông Tô Lịch đã được Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Trần Sỹ Thanh chốt trước ngày 2/9/2025. Do đó, các sở, ngành liên quan đang nỗ lực thực hiện đồng bộ nhiều phương án cải thiện môi trường cho dòng sông, nhằm đạt tiến độ đã đề ra. Trong đó, phương án bổ cập nước vào sông Tô Lịch được thành phố chia thành 2 giai đoạn, trước mắt và lâu dài, thể hiện sự cẩn trọng, tìm ra phương án tối ưu nhất. Thời gian tới, quận Tây Hồ sẽ chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng Hà Nội nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành về việc bổ cập nước sông Hồng vào sông Tô Lịch. Phương án đề xuất là sử dụng nguồn nước từ sông Hồng và nguồn nước sau xử lý của Nhà máy Xử lý nước thải hồ Tây để bổ cập nước cho hồ Tây, qua hồ trung gian là hồ Sen, bảo đảm không ảnh hưởng đến hệ sinh thái của hồ Tây, sau đó đưa nước hồ Tây vào sông Tô Lịch.

Nước từ hồ Tây sẽ được bổ cập cho sông Tô Lịch qua cửa điều tiết hồ Tây A - Cống Đõ - mương Thụy Khuê. Sở Xây dựng chịu trách nhiệm chủ trì nghiên cứu, đề xuất phương án bổ cập nước từ hồ Tây cho sông Tô Lịch, hoàn thành trong tháng 8/2025. Theo phương án được Sở Xây dựng đề xuất: Xây dựng tuyến ống đường kính 1,2m, dài khoảng 5,3km, lấy nước từ sông Hồng, qua đê, chạy dọc đường Võ Chí Công và đổ trực tiếp vào sông Tô Lịch tại nút giao Hoàng Quốc Việt. Đồng thời, trên tuyến bố trí đầu chờ đưa nước vào Đầm Bảy (phường Nhật Tân, quận Tây Hồ) chờ xử lý trước khi xả vào hồ Tây. Đây được coi là phương án tối ưu nhất. Đại diện Sở Xây dựng cho biết, phương án này có thể thực hiện ngay mà không ảnh hưởng đến việc triển khai Đề án quy hoạch quản lý hồ Tây do UBND quận Tây Hồ thực hiện. Đây cũng là phương án có thể thi công nhanh, không phải giải phóng mặt bằng vì đường ống nằm trên hành lang giao thông hiện có.

Theo các chuyên gia, việc "hồi sinh" làm sạch dòng sông Tô Lịch là điều rất cần thiết và cũng là mong muốn từ lâu của người dân Thủ đô. Tuy nhiên, để hiện thực hóa kế hoạch trên, ngoài giải pháp cơ học là bổ cập nước sạch từ sông Hồng vào để rửa trôi dòng nước bẩn, nguồn ô nhiễm ở sông Tô Lịch, Hà Nội và các cơ quan chuyên môn cần kiên quyết trong xử lý các vi phạm về bảo vệ môi trường, đẩy mạnh việc tuân thủ chấp hành Luật Bảo vệ môi trường trong các doanh nghiệp, di dời các cơ sở gây ô nhiễm không phù hợp.

Về việc bổ cập nước sông Hồng vào rửa sạch sông Tô Lịch, các chuyên gia khuyến nghị Hà Nội cần đưa ra cách làm phù hợp từ việc xây dựng đường ống, lựa chọn máy bơm, để việc thực hiện bổ cập nước được tiến hành thuận lợi nhất và phát huy hiệu quả cao nhất. Ngoài ra, không chỉ xử lý sông Tô Lịch, thành phố cũng cần lưu ý với 3 con sông nội đô còn lại, bởi không gian ô nhiễm rất rộng. Thực hiện toàn diện như vậy mới tạo ra những trục cảnh quan đẹp cho thành phố.

Cũng theo các chuyên gia, các giải pháp đưa ra lần này hết sức hợp tình, hợp lý, kết hợp cả giải pháp tình thế, bổ trợ với giải pháp căn cơ, đồng bộ, nhằm giải quyết gốc lõi của tình trạng ô nhiễm. Thành phố không chỉ nghiên cứu phương án dẫn nước từ sông Hồng vào rửa trôi ô nhiễm, tạo dòng chảy cho sông Tô Lịch, mà còn đồng bộ thu gom, xử lý các nguồn xả thải ra sông; cải tạo cảnh quan, nạo vét dòng sông… Giới chuyên gia cũng khuyến cáo Hà Nội nên lưu tâm đánh giá tác động đến dòng chảy của sông vì chức năng của sông Hồng là dòng chảy, là phù sa.

Tô Lịch - một trong những dòng sông mang nhiều giá trị đối với người dân Thủ đô.

Để sông Tô Lịch thực sự hồi sinh, cần một giải pháp tổng thể, trong đó có việc cải thiện hệ thống thu gom và xử lý nước thải đô thị. Trong đó, bổ cập nước chỉ là một phần của bài toán. Điều quan trọng là phải giảm thiểu ô nhiễm ngay từ nguồn, có biện pháp nạo vét bùn đáy và xử lý nước trước khi đổ vào sông. Ngoài ra, vấn đề thoát nước khi thực hiện phương án bổ cập cũng cần phải được tính toán kĩ lượng ngay từ đầu, Bởi, nếu không có hệ thống điều tiết hợp lý, lượng nước bổ sung có thể gây ảnh hưởng đến hạ tầng thoát nước chung của thành phố, đặc biệt là trong mùa mưa bão.

Để phương án bổ cập nước phát huy hiệu quả tối đa, Hà Nội cần có lộ trình rõ ràng, theo dõi sát sao tác động của dự án và có phương án điều chỉnh khi cần thiết. Về lâu dài, cần chiến lược tổng thể hơn, bao gồm việc quản lý nguồn thải, nâng cấp hệ thống xử lý nước thải và phục hồi hệ sinh thái tự nhiên của sông. Nếu được hồi sinh đúng cách, sông Tô Lịch có thể trở thành biểu tượng mới của một Hà Nội xanh, sạch và bền vững trong tương lai.

THẢO NGUYÊN