Khai thác triệt để không gian ngầm đô thị

TMO - Quỹ đất nội thành tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. HCM đang ngày càng cạn kiệt, dẫn đến tình trạng xây dựng đô thị thiếu quy củ, giao thông tắc nghẽn, ngập úng, các khu không gian mở, không gian xanh, không gian công cộng bị thu hẹp.

Theo các chuyên gia đô thị, với tốc độ phát triển đô thị nhanh chóng như hiện nay đang đặt ra cho cơ quan quản lý đô thị các cấp nhiều vấn đề khó giải quyết. Quỹ đất nội thành của các thành phố, đặc biệt là Hà Nội và TP. HCM đang ngày càng cạn kiệt, dẫn đến tình trạng xây dựng đô thị thiếu quy củ, giao thông tắc nghẽn, ngập úng, các khu không gian mở, không gian xanh, không gian công cộng bị thu hẹp. Theo các chuyên gia, một nguyên nhân quan trọng là do các cơ quan quản lý đô thị mới chỉ tập trung phát triển trên mặt đất, mà chưa coi trọng khai thác, sử dụng và phát triển không gian ngầm đô thị.

Phát triển không gian ngầm đô thị cần phải dựa trên quy hoạch đô thị. Công trình ngầm thường phát triển theo sau sự phát triển các công trình trên mặt đất. Đô thị càng hiện đại, không gian ngầm càng được khai thác nhiều hơn và sâu hơn. Song cho đến nay, sự phát triển không gian ngầm đô thị ở nước ta còn thiếu kinh nghiệm trong quy hoạch không gian ngầm, đô thị ngầm và thiếu kinh nghiệm xây dựng không gian ngầm đô thị.

Việt Nam mới chỉ tập trung cho sự phát triển các hệ thống hạ tầng kỹ thuật ngầm khi xây dựng đô thị. Không gian giao thông ngầm mới chỉ quan tâm tới một số bãi đỗ xe ngầm, hầm chui, hầm cho người đi bộ. Còn các công trình công cộng ngầm, trung tâm mua sắm giải trí ngầm hay đường tàu điện ngầm thì mới chỉ bắt đầu xây dựng. Các quy định pháp lý và kỹ thuật về công trình ngầm còn rất thiếu, nhất là trong lĩnh vực quy hoạch ngầm. Còn ít coi trọng ý nghĩa của công trình ngầm, không gian ngầm, đô thị ngầm với công tác phòng thủ dân sự, đảm bảo an ninh, quốc phòng.

Hầm Thủ Thiêm vượt sông Sài Gòn (TP. HCM)

Các chuyên gia khuyến nghị, trong thời gian tới, việc tổ chức không gian ngầm đặc biệt là tại các đô thị lớn cần được chính quyền các thành phố cân nhắc, lựa chọn trong công tác quy hoạch, quản lý, công nghệ thi công xây dựng để khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên được cho là rất tiềm năng này. 

Phát triển không gian ngầm tại Hà Nội

Năm 2021, TP. Hà Nội công bố 6 đồ án quy hoạch phân khu đô thị: H1-1A, H1-1B, H1-1C, H1-2, H1-3, H1-4, tỉ lệ 1/2.000 tại các quận Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng; với yêu cầu chính là kiểm soát dân số tại 4 quận, các đồ án nhằm mục tiêu giảm từ 1,2 triệu dân (năm 2009) xuống dự kiến còn 672.000 dân; đồng thời cải thiện hệ thống hạ tầng xã hội và hạ tầng kỹ thuật.

Theo đồ án được công bố, 4 quận trung tâm sẽ phát triển không gian ngầm theo mô hình TOD - phát triển đô thị gắn với hệ thống giao thông công cộng, gồm 5 tuyến đường sắt đô thị chạy qua và 22 nhà ga đã được quy hoạch trên địa bàn 4 quận.

Trong phạm vi 500m từ đầu mối ga ngầm, các đồ án đưa ra định hướng sử dụng tối đa chiều sâu để hình thành không gian công cộng ngầm tại khu vực hạn chế chiều cao công trình, giúp giảm mật độ xây dựng phần nổi; khuyến khích tạo lập tuyến đi bộ ngầm để kết nối các khu vực này. Để phát triển giao thông công cộng, thành phố cũng sẽ xây dựng 89 bãi đỗ xe, trong đó 38 bãi cao tầng và 51 bãi xe ngầm.

Hồi tháng 3/2022, UBND TP. Hà Nội ban hành Quyết định 913/QĐ-UBND phê duyệt Quy hoạch chung không gian xây dựng ngầm đô thị trung tâm - Thành phố Hà Nội đến 2030, tầm nhìn đến 2050, tỷ lệ 1/10.000.

Khu vực nghiên cứu chính không gian xây dựng ngầm đô thị trung tâm thuộc địa giới hành chính 20 quận, huyện gồm: Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Cầu Giấy, Tây Hồ, Thanh Xuân, Hoàng Mai, Hà Đông, Nam Từ Liêm, Bắc Từ Liêm, Long Biên, Mê Linh, Đông Anh, Gia Lâm, Đan Phượng, Hoài Đức, Thanh Oai, Thanh Trì, Thường Tín; Khu vực nghiên cứu định hướng, kết nối tại 05 đô thị vệ tinh gồm: Sóc Sơn, Sơn Tây, Hòa Lạc, Xuân Mai, Phú Xuyên.

Đây là cơ sở lập quy hoạch chi tiết không gian xây dựng ngầm cho các khu vực đô thị, lập dự án đầu tư xây dựng ngầm trong khu vực đô thị trung tâm thành phố; Xác định không gian xây dựng ngầm tương thích với các công trình công cộng ngầm như trung tâm thương mại, dịch vụ, siêu thị, vui chơi giải trí, kho tàng, chỗ đỗ xe…bố trí ngầm trong các dự án đầu tư xây dựng công trình cao tầng, các khu chung cư cao tầng. Qua đó, góp phần xây dựng Thủ đô hiện đại, văn minh, phát triển bền vững.

Phạm Yến