[Photo Story] Mùa hương cốm Làng Vòng

Khi tiết trời heo may mát lành thả hồn trên từng con phố Hà Nội, đâu đây thoảng hương hoa sữa trong gió, trong nhiều người lại nhớ đến món cốm thơm dịu. “Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội. Mùa hoa sữa về thơm từng cơn gió. Mùa cốm xanh về thơm bàn tay nhỏ. Cốm sữa vỉa hè, thơm bước chân qua…”. Đã bao năm qua như thế, lời hát quen thuộc vẫn vang lên mỗi khi hồ Gươm lăn tăn ánh vàng nắng thu, khi những chùm hoa sữa bắt đầu tỏa hương, khi phố phường Hà Nội xuất hiện bóng dáng của những người gánh cốm đi bán.

Làng Vòng xưa có tên thôn Hậu, xã Dịch Vọng, huyện Từ Liêm, Hà Nội (nay là phường Dịch Vọng Hậu, quận Cầu Giấy), nơi mà nhiều người truyền tai nhau về nghề làm cốm. Ngày xưa, cứ mỗi độ sang thu, khắp làng lại rộn ràng trong tiếng chày giã cốm, nơi nơi lan tỏa hương thơm của nếp non, của rơm lúa mới… Cốm được làm từ những hạt nếp cái hoa vàng khi còn xanh, bên trong căng đầy sữa. Làm cốm phải cắt lúa đúng lúc, thường lúa gặt hôm nào đem rang và giã cốm hôm đó để không mất đi hương vị của lúa mới.

Để làm được cốm cũng nhiều công phu, nhà nhà tất bật từ sáng tới tối. Tuốt được lúa xong lại đem từng mẻ thóc ra ao đãi cho thóc lép trôi hết, rồi mang vào chảo rang. Vất vả và quan trọng nhất là công đoạn rang lúa. Lửa rang phải luôn canh sao cho vừa, hạt nếp chín tới, không giòn mà tróc trấu. Từng hạt nếp non ngả vàng trên chảo, hương thơm từ từ tỏa ra…

Khâu giã cốm vô cùng tinh tế, người giã phải nhịp chày nhẹ và đều, vừa giã, vừa có độ miết, độ nẩy của chày thì hạt cốm mới xanh, mịn và có độ dẻo. Xong một lượt giã lại đem sảy bớt trấu, cứ như thế cho đến khi sạch vỏ. Trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ, những hạt cốm ngon mới được gói vào lá sen xanh để đưa tới tay mỗi người.

Cốm xanh bọc trong những chiếc lá khoai ráy xanh non, ngoài là chiếc lá sen cuối mùa ấp ủ hương hoa sen tinh khiết, gói bằng sợi rơm khô vàng ruộm mảnh mai. Hương cốm có vị ngọt riêng, vị ngọt của sữa, của nắng thu. Mở gói cốm, thấy hòa quyện cả đất trời của mùa thu và cả mưa nắng của mùa hạ trong đó. Những hạt cốm dẻo thơm mùi lúa mới và phảng phất hương sen được ăn cùng chuối tiêu trứng cuốc hay quả hồng chín mọng, giản dị mà thanh tao. 

Mùa cốm về cũng là mùa của tình yêu, mùa cưới. Cốm ngày xưa được làm ra với ý nghĩa ban đầu là làm quà sêu tết, tặng nhau. Những chàng rể xưa muốn lấy lòng bố mẹ vợ liền làm cốm đem biếu. Dần dần phát hiện ra thứ quà thanh nhã ấy rất phù hợp với các việc lễ nghi nên người ta làm cốm để thờ cúng tổ tiên, lễ chùa và dùng trong đám cưới, đám hỏi của người Kinh Bắc.

Làng Vòng nay đã đổi thay. Không còn bóng dáng của những cánh đồng lúa bao la, của những nếp nhà ngào ngạt hương cốm và rộn rã trong tiếng chày mùa vụ. Làng xưa nay đã lên phố. Cả làng cốm thời xưa, nay chỉ còn hai chục hộ vẫn vượt qua muôn vàn khó khăn tiếp tục yêu nghề và giữ nghề cốm. Tuy vậy, cốm Vòng vẫn là một đặc sản, một món ăn ngon mỗi khi thu về.

Đi dọc những con phố Hà Nội, không khó để bắt gặp những gánh cốm rong chở theo mùa thu đi ngang phố, mùi hương cốm thơm khiến ký ức xưa lại ùa về trong mỗi người.

Mai Huyền – Gia Hân