[Photo Story] Lênh đênh chợ nổi Cái Răng

Với diện tích mặt nước khá rộng lớn, thuận lợi cho hoạt động của chợ nổi, khu vực chợ nổi Cái Răng trải dài dọc sông khoảng trên 1km. Xa xưa, khu chợ này được hình thành để đáp ứng nhu cầu trao đổi, mua bán hàng hóa của người dân vì hệ thống đường bộ chưa phát triển. Ngày nay, dù đường sá giao thương thuận lợi, nhưng người ta vẫn duy trì khu chợ nổi này như một nét đẹp văn hóa lâu đời.

Nhắc đến vùng đất Tây Ðô, không thể không nhắc tới chợ nổi Cái Răng. Tên Cái Răng đã có từ lâu mà chưa được giải thích cặn kẽ ngọn nguồn. Có giai thoại rằng hồi vùng đất này còn đang được khẩn hoang, có con cá sấu rất lớn dạt vào đây. Răng của nó cắm vào miếng đất mom sông nên thành tên gọi Cái Răng. Ðến nay, cùng với chợ nổi Cái Bè (Tiền Giang), chợ nổi Cái Răng lâu nay được du khách trong và ngoài nước biết đến là một trong hai chợ trên sông nổi tiếng nhất miền Tây Nam Bộ.

Chợ nổi hình thành từ tập quán sinh sống với những sản vật phong phú của người dân miệt vườn gần sông nước, nhiều kênh rạch. Có nhiều cách để giao thương hàng hóa nhưng ở miền sông nước châu thổ Mekong người dân thường đi ghe, thuyền buôn bán với nhau trên mặt sông. Từ đó hình thành nên chợ nổi. Chợ nổi thường họp ở các ngã ba sông. Ðó là nơi sông không quá rộng và quá sâu, thuận tiện cho việc neo đậu thuyền.

Hàng trăm ghe xuồng, nhộn nhịp đến chợ, đan xen kín cả đoạn sông dài tới nửa cây số. Mọi người đi chợ bằng thuyền, mua bán, trao đổi sản phẩm, thực phẩm và nhiều hàng hóa thiết yếu khác ở trên sông. Ðây là chợ đầu mối, những ghe thuyền, cả bán buôn và bán lẻ, đến chợ nổi Cái Răng mua bán rồi lại tỏa về các chợ ở những miền quê khác xa hơn. Không chỉ là phương tiện chở hàng mua bán, những chiếc ghe, thuyền còn là nơi cư ngụ của các gia đình thương lái ở trên đó. Mọi sinh hoạt đời sống đều diễn ra trên thuyền.

Hình thức chào hàng khá độc đáo ở chợ nổi Cái Răng là sử dụng cây bẹo. Người bán loại hàng nông sản nào thì treo loại hàng đó lên một cây sào trên ghe để chào hàng. Những loại hàng hóa được bày bán trên ghe, thường thì mỗi ghe sẽ chuyên bán một loại mặt hàng. Trước mỗi ghe hàng, thường có một cây xào chống, trên đó treo loại mặt hàng mà ghe có. Ví dụ như, nếu ghe chuyên bán khoai lang thì trên cây xào sẽ treo lủng lẳng vài củ khoai, còn nếu ghe bán xoài thì trên cây xào sẽ có treo vài quả xoài như thể muốn người mua biết rằng “Ở đây có bán khoai” hoặc “Ở đây có bán dưa hấu”.

Chợ nổi Cái Răng thường họp khá sớm, thường từ lúc mờ sáng và đến khoảng 8, 9 giờ thì vãn. Ngày xưa, người dân thường dùng xuồng ba lá, xuồng năm lá, ghe tam bản để về họp chợ nổi. Bây giờ có cả tắc ráng, ghe máy. Người đi mua cũng đến chợ bằng xuồng, ghe. Người chèo xuồng như nghệ sĩ uốn dẻo với cây chèo điều khiển những chiếc xuồng con len lỏi khéo léo giữa hàng trăm ghe thuyền mà không hề va quệt.

Người dân nơi đây vốn chân chất và cởi mở, không tranh giành, mà lựa nhau, nhìn nhau mà đi, lựa nhau mà bán, nhường nhịn, giúp đỡ, chia sẻ nhau mà sống. Đó là văn hóa tình người, điều làm nên sự đặc sắc của văn hóa chợ nổi Cái Răng. Sức hút của chợ nổi Cái Răng chính là giữ gìn và phát huy được nét đặc trưng vùng sông nước và sự tươi ngon của hàng hóa nơi đây, thấy tâm hồn mình rộng mở và khoáng đạt hơn, cảm nhận được sự khác biệt của cuộc sống nơi đây, thấy được sự chân thành, giản dị và hiếu khách hiếm có của những con người vùng sông nước miền Tây nói chung. 

Ngày nay, dù giao thông đường bộ đã phát triển rộng khắp nhưng Chợ nổi Cái Răng vẫn tồn tại và phát triển. Địa điểm họp chợ nằm trên tuyến giao thông đi các tỉnh ở phía tây sông Hậu như Cà Mau - Rạch Giá. Đồng thời, nơi này không xa dòng sông Hậu, con đường giao thông thủy liên vùng và quốc tế, cho nên Chợ nổi Cái Răng là nơi hội tụ của dân thương hồ khắp nơi đổ về, tạo nên sắc màu văn hóa đa dạng trên chợ nổi.

Không gian văn hóa chợ nổi Cái Răng tích hợp nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể: tập quán xã hội và tín ngưỡng, tri thức dân gian, nghệ thuật trình diễn dân gian (đờn ca tài tử)… và những di sản này vẫn đang được gìn giữ và lưu truyền. Mặc dù có sự tiếp biến nhưng nhìn chung vẫn còn khả năng duy trì và phát triển.

Ngày 11/5, phát biểu trong cuộc họp về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa chợ nổi Cái Răng, lãnh đạo UBND thành phố Cần Thơ đánh giá, đường bộ, đường không phát triển, xe hàng đến tận vườn, tận ao để vận chuyển hàng hóa, nông sản cho thấy nguy cơ "chìm" chợ đang thật sự hiện hữu. Do đó, UBND TP Cần Thơ yêu cầu các đơn vị phải có cách phối hợp bài bản hơn nhằm phát triển kinh tế-xã hội của địa phương để hạn chế nguy cơ này.

Các cơ quan chức năng cần quan tâm văn hóa ứng xử của thương hồ; tổ chức loại hình nghệ thuật để phát triển cả ngày lẫn đêm; quy hoạch bờ kè có thể bổ sung cửa, ngõ để làm vựa trái cây cho thương hồ; có điều chỉnh bổ sung đề án Bảo tồn và phát triển chợ nổi Cái Răng được phê duyệt từ năm 2016, hoàn tất đề cương đề án đến năm 2030, thậm chí là tầm nhìn đến năm 2045 để mời gọi các nhà đầu tư.../.

PHƯƠNG ĐIỀN (Ảnh: ST)