Tăng hiệu quả, giá trị nhờ chuyển đổi cơ cấu cây trồng

TMO – Nhờ tái cơ cấu, giá trị sản xuất ngành trồng trọt năm 2024 tăng 35% so với năm 2013, trong đó nhóm cây ăn quả tăng gấp đôi, đóng góp gần 60% giá trị xuất khẩu nông sản. Những mặt hàng từng ít được chú ý như chuối, thanh long, chanh leo, dừa, bưởi... nay đã có doanh thu hàng tỷ USD, đưa Việt Nam vào nhóm 10 nước xuất khẩu rau quả lớn nhất thế giới.

Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, những năm qua, nhiều vùng cây ăn quả chủ lực đã được hình thành. Đơn cử, khu vực Tây Nguyên trở thành trung tâm cà phê và hồ tiêu thế giới; khu vực đồng bằng sông Cửu Long là vựa trái cây nhiệt đới lớn nhất Đông Nam Á; Bắc Ninh, Sơn La nổi danh với vải thiều, xoài, mận hậu; còn miền Trung dần khẳng định vị thế bằng thanh long, dứa, chanh leo…

Hệ thống vùng trồng được cấp mã số xuất khẩu ngày càng mở rộng, hiện đạt hơn 7.000 mã, gấp 3 lần so với năm 2018, bao phủ các loại trái cây chủ lực. Mỗi mã số không chỉ là thủ tục kỹ thuật mà còn là “tấm hộ chiếu” cho nông sản Việt Nam bước vào thị trường toàn cầu. Điểm nổi bật nhất của quá trình tái cơ cấu không nằm ở quy mô sản xuất mà ở sự gắn kết giữa nông dân, doanh nghiệp và thị trường.

Na - một trong những cây trồng chủ lực của nhiều địa phương khu vực phía Bắc bởi mang lại giá trị kinh tế cao, chịu hạn tốt. Ảnh minh họa.

Ở Đắk Lắk, những cánh đồng cà phê được liên kết với nhà máy chế biến, nơi mỗi hạt cà phê đều có truy xuất nguồn gốc, hồ sơ carbon và chứng chỉ bền vững. Tại Đồng Tháp, chuối và xoài không chỉ bán tươi mà còn được sấy, đóng gói, xuất khẩu sang Hàn Quốc và Nhật Bản. Ở Quảng Nam (nay là TP Đà Nẵng), vùng dược liệu Trà Linh hồi sinh nhờ mô hình “3 nhà”: nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân cùng đầu tư theo chuỗi…

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho rằng, nhờ tái cơ cấu, giá trị sản xuất ngành trồng trọt năm 2024 tăng 35% so với năm 2013, trong đó nhóm cây ăn quả tăng gấp đôi, đóng góp gần 60% giá trị xuất khẩu nông sản. Những mặt hàng từng ít được chú ý như chuối, thanh long, chanh leo, dừa, bưởi... nay đã có doanh thu hàng tỷ USD, đưa Việt Nam vào nhóm 10 nước xuất khẩu rau quả lớn nhất thế giới.

Song song với mở rộng diện tích, chất lượng nông sản được đặt lên hàng đầu. Các chương trình “cánh đồng lớn”, “nông nghiệp hữu cơ”, “chuỗi giá trị bền vững” được triển khai ở hầu hết các vùng. Đến nay, gần 20% diện tích cây trồng cả nước đã áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP hoặc tương đương, 1.200 vùng trồng đạt chứng nhận hữu cơ. Đây chính là nền móng giúp Việt Nam thích ứng với các quy định mới của thị trường quốc tế.

Đáng chú ý, giải pháp tái cơ cấu cây trồng cũng góp phần định hình lại bản đồ kinh tế nông thôn. Ở nhiều nơi, ruộng lúa kém hiệu quả được chuyển sang trồng hoa, rau màu, cây dược liệu, tạo sinh kế mới cho phụ nữ và lao động nông thôn. Ở khu vực miền núi phía Bắc, mô hình cây ăn quả kết hợp du lịch sinh thái giúp nông dân có thu nhập ổn định hơn. Ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, chuyển đổi cây trồng gắn liền với chuyển đổi sinh thái, kết hợp trồng trọt - thủy sản, thích ứng với xâm nhập mặn. Mỗi địa phương, với đặc trưng khí hậu và địa hình đã tìm ra hướng đi riêng để khai thác lợi thế.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, để duy trì động lực cho giai đoạn mới, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030, diện tích cây ăn quả đạt hơn 1,3 triệu ha, giá trị xuất khẩu đạt 8 - 10 tỷ USD, tỷ lệ sản phẩm được chế biến sâu chiếm ít nhất 30%. Hướng phát triển không còn là mở rộng diện tích mà tinh gọn, hiệu quả, ứng dụng công nghệ cao và giảm phát thải. Những vùng nguyên liệu lớn gắn với nhà máy chế biến, trung tâm logistics và các hiệp định thương mại tự do sẽ là nền tảng cho thế hệ “nông sản Việt Nam 2.0”.

Quá trình tái cơ cấu cây trồng có thể thấy rõ sự thay đổi trong triết lý phát triển, từ “cây gì dễ trồng” sang “cây gì thị trường cần”, từ sản lượng sang giá trị, từ xuất thô sang chế biến và thương hiệu. Trên những khu vườn trĩu quả, mỗi trái cây đều gắn với bản đồ số, chứng nhận an toàn và thương hiệu vùng miền. Đó là thành quả của chính sách đúng hướng và cũng là bằng chứng cho khả năng thích ứng của nền nông nghiệp Việt Nam…/.

LÝ LAN